Nowe tendencje współczesnej historiografii

prof. dr hab. Ewa Domańska / kontakt

Semestr zimowy 2022-2023 [2 ECTS]
Wykład z elementami konwersatorium
Kod USOS 18-NTWH-01wm2

poniedziałek: 12:30-14:00 s. 3.95.

 

OPIS KURSU

Kurs ma na celu zapoznanie studentów z nowymi tendencjami w badaniach historycznych, współczesnymi problemami tworzenia wiedzy historycznej oraz dyskusjami na temat społecznej użyteczności wiedzy o przeszłości. Na zajęciach przedstawione zostaną przykłady prac historycznych pisanych w różnych perspektywach badawczych. Rozważania stawiane będą w kontekście debat toczonych we współczesnej humanistyce na temat ludzkiej kondycji, tożsamości, pamięci, przepracowywania tzw. „trudnej przeszłości” oraz relacji człowieka ze środowiskiem i nie-ludzkimi twórcami historii. Omówione zostaną takie tendencje i perspektywę badawcze czy/i subdyscypliny badań historycznych, jak m.in.: historia transnarodowa, historii masowych zbrodni i ludobójstw (historia forensyczna/sądowa), historia wizualna, historia dźwiękowa, historia emocji, historia środowiskowa i historia roślinna, historia zwierząt, nowa historia kultury materialnej i historia rzeczy, których sposób uprawiania zmienia się pod wypływem zachodzącej zmiany paradygmatycznej i procesów ekologizacji i naturalizacji humanistyki.
W rezultacie zajęć student zna współczesne dyskusje dotyczące nowych podejść do przeszłości, zna i potrafi zidentyfikować różne tendencje i nurty współczesnych badań historycznych, umie wskazać ich cechy charakterystyczne, dostrzega ich mocne i słabe strony, a także umie umiejscowić własne badania w wybranej tendencji.
Warunki zaliczenia: Obecność i aktywne uczestnictwo w zajęciach; krytyczna analiza co najmniej jednego tekstu na każde zajęcia i udział w dyskusjach. Sposób zaliczenia przedmiotu: indywidualna rozmowa podsumowująca. Termin zaliczenia: 31 stycznia 2023.

 

PODRĘCZNIKI

 

PLAN ZAJĘĆ 

 

1. Wprowadzenie: Historia a nowe tendencje we współczesnej humanistyce

Literatura dodatkowa:

 2. Nowe tendencje w historiografii polskiej

Literatura dodatkowa

3. Historia transnarodowa 

Literatura dodatkowa

 4. Historia forensyczna (historii masowych zbrodni) 

Krzysztof Szwagrzyk, Badania historyczne w archeologii sądowej, w: Archeologia sądowa w teorii i praktyce, pod red. Macieja Trzcińskiego. Warszawa: LEX, 2013: 52-86.

Ewa Domańska, Historia, prawo i zwrot sądowy, w: tejże, Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa: PWN 2017, s. 129-139 i 148-158.

Krzysztof Persak, Ekshumacje katyńskie. Prace archeologiczno-ekshumacyjne w Charkowie, Katyniu i Miednoje w latach 1991-1996 i ich wyniki, „Biuletyn IPN”, nr 4, 2010: 32-51.

Literatura dodatkowa

5. Historia postkolonialna

Ewa Domańska, Badania postkolonialne, w: Leela Gandhi, Teoria postkolonialna: wprowadzenie krytyczne, przeł. Jacek Serwański. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008: 157-164.

Dipesh Chakrabarty, Od Subaltern Studies do Provincializing EuropeKilka postkolonialnych refleksji na temat historii, przeł. Emilia Kledzik. „Porównania”, nr 6, 2009: 263-270.

Jan Kieniewicz, Polski los w imperium rosyjskim jako sytuacja kolonialna, w: tegoż, Ekspansja, kolonializm, cywilizacja. Warszawa: DiG, 2008: 244-262. 

Andrzej Szczerski, Kolonializm i nowoczesność. Liga Morska i Kolonialna w lI Rzeczpospolitej, w: Polska & Azja. Od Rzeczpospolitej Szlacheckiej do Nangar Khel. Przewodnik interdyscyplinarny, red. Maxa Cegielskiego. Poznań: Fundacja Malta, 2013: 43-66.

Literatura dodatkowa

6. Historia tubylcza/indygeniczna

Literatura dodatkowa

7. Historia wizualna

Piotr Witek, Metodologiczne problemy historii wizualnej. „Res Historica”, vol. 37, 2014: 159-176.

Piotr Witek, Wprowadzenie, w: tegoż, Andrzej Wajda jako historyk. Metodologiczne studium z historii wizualnej. Lublin: UMCS, 2016: 9-39.

Peter Burke, Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, przeł. Justyn Hunia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012:17-52.

Literatura dodatkowa

8. Historia emocji

Jakub Wysmułek, Przyrodzone, poskramiane czy konstruowane? Dyskursy o emocjach w badaniach historycznych. „Przegląd Humanistyczny”, vol. 2, 2016: 81-95.

Barbara H. Rosenwein, Wspólnoty emocjonalne we wczesnym średniowieczu, przeł. Lidia Grzybowska, Jerzy Szafranowski, Grażyna Urban-Godziek. Warszawa: IBL, 2017.

Joanna Tokarska-Bakir, Podminowane średniowiecze. Mediewistyka po przełomie afektywnym, w: Kultura afektu. Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. Ryszard Nycz, Agnieszka Dauksza, Anna Łebkowska. Warszawa: IBL, 2015: 27-48.

Literatura dodatkowa

9. Historia dźwiękowa

Jarosław Jaworek, Usłyszeć historię. Siła sprawcza pejzaży dźwiękowych. „Historyka”, vol. vol. 45, 2015: 79–95.

Sławomir Wieczorek, Cisza huczy ponad krajem naszym”. Pejzaż dźwiękowy żałoby po śmierci Stalina. „Muzyka”, vol. 1, 2014: 91-112.

Sebastian Bernat, Metody badań krajobrazów dźwiękowych, w: Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, red. Sebastian Bernat. Lublin: Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, 2008: 122-133.

Literatura dodatkowa

10. Historia środowiskowa

Małgorzata Praczyk, Historia środowiskowa jako praktyka badawcza. „Historyka”, vol. 50, 2020: 351-376.

Ewelina Szpak, Kultura czy natura? Historia środowiskowa jako przedmiot badań historycznych. „Alma Mater. Miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 155, 2013: 56-58.

Richard C. Foltz, Czy przyroda jest sprawcza w znaczeniu historycznym? Historia świata, historia środowiska oraz to, w jaki sposób historycy mogą pomóc ocalić Ziemię, przeł. Agata Czarnacka, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, pod red. Ewy Domańskiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010: 631-659.

Małgorzata Praczyk, Przyroda utracona, w: tejże, Pamięć środowiskowa we wspomnieniach osadników na „Ziemiach Odzyskanych”. Poznań: Wydawnictwo Instytutu Historii UAM, 2018: 125-178.

Literatura dodatkowa

11. Historia roślinna

Roman Chymkowski, Agnieszka Karpowicz, Anna Wandzel, W stronę roślinnych historii kultury. Kilka uwag wstępnych. „Przegląd Humanistyczny”, nr 1, 2018: 9-17.

Dawid Kobiałka, Archeologia lasów: drzewa z rytami jako zintegrowane dziedzictwo. „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, vol. 60, nr 2, 2018: 305-326.

Aleksander Smoliński, Elementy roślinne stosowane w europejskiej i polskiej symbolice wojskowej, w: Interpretacje przyrody w przeszłości, red. Piotr Oliński, Wojciech Piasek, Radosław Piętka. Toruń: UMK, 2020.

Literatura dodatkowa

12. Historia zwierząt

Ewa Domańska, Historia zwierząt. „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 3-4, 2016: 322-331

Eric Baratay, Projekt historii peryferyjnej, w: tegoż, Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, przeł. Paulina Tarasewicz. Gdańsk: wyd. W podwórku, 2014: 13-54.

Dariusz Jarosz, Wielka masakra psów w Polsce gomułkowskiej. „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały”, vol. XVII, 2019: 103-133.

Gabriela Jarzębowska, Retoryka deratyzacji w PRL: od czystki etnicznej i politycznej do czystki gatunkowej. „Teksty Drugie”, nr 2, 2018: 120–137.

Literatura dodatkowa

13. Historia rzeczy

Magdalena Izabella Sacha, Rzeczy wypędzone, rzeczy oswojone, rzeczy eksponowane. Próba wstępnej kategoryzacji. „Prace Kulturoznawcze”, vol. 22, nr 4, 2018: 11-28.

Małgorzata Roeske, Domowe repozytoria. Strychy jako prywatne muzea pamięci, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej”, nr 4, 2017: 15-34.

Anna Maria Dubaniewicz, I pójdzie ze mną do Lwowa, to znaczy do trumny”. Przedmiot jako strażnik pamięci o Kresach. „Przegląd Kulturoznawczy”, nr 2 (12), 2012: 119-140.

Literatura dodatkowa

14. Historia postsekularna

Michał Warchala, Co to jest postsekularyzm? (Subiektywna) próba opisu. „Krytyka Polityczna”, nr 13, 2007: 75-92.

Dipesh Chakrabarty, Historie mniejszosci, przeszlosci podrzedne, w: tegoż, Prowincjonalizacja Europy. Myśl postkolonialna i różnica historyczna, przeł. Dorota Kolodziejczyk, Tomasz Dobrogoszcz, Ewa Domanska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011: 123-143.

Rosi Braidotti, „Wbrew czasom”. Zwrot postsekularny w feminizmie, przeł. Monika Glosowitz, w: Drzewo poznania. Postsekularyzm w przekładach i komentarzach, red. Piotr Bogalecki, Agata Mitek-Dziemba, Wydawnictwo FA-art, Katowice 2012: 284-314.

Literatura dodatkowa

15. Podsumowanie zajęć