PoznanUAMPoznanskie Seminaria InterdisciplinarneArchiwum

gościnne seminaria
Instytut Historii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

 

Program:

• Jan Sowa, Wprowadzenie

  mgr Paulina Grobelna (ZHN), Absolutyzm francuski – mit czy rzeczywistość?
  mgr Adam Szabelski (ZHN), „Fantomowe ciało” węgierskiego króla?
  mgr Kacper Gis (ZHN), Monarchiczna ciągłość Rzeczypospolitej Obojga Narodów
  mgr Tomasz Grala (ZHN), Opuszczeni obywatele - szlachta litewska wobec Szwedów 1654-55
  Adam Andrzejewski (student historii i filologii polskiej), Sarmacki fantazmat czy sarmacki mit?
  Tomasz Wiśniewski (student historii – kultura polityczna), Konsekwencje pewnych wyborów teoretycznych

  Dyskusja

---

Abstrakty:

Adam Andrzejewski
Sarmacki fantazmat czy sarmacki mit?
Zagadnienie sarmatyzmu oraz sarmacji pojawia się niejednokrotnie w książce Jana Sowy pt. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, która to ma być przedmiotem panelu dyskusyjnego. W swoim wystąpieniu chciałbym omówić zagadnienie fantazmatu, którego autor używa w odniesieniu do kultury sarmackiej. Zastanowię się, czy autor rzeczywiście ma rację uważając tę kulturę za rodzaj fantasmagorii, a także  postaram się skonfrontować pogląd autora na sarmatyzm z ogólnie przyjętą tezą o jego mitycznej funkcji, jaką pełnił w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Dzięki tak postawionym pytaniom postaram się ocenić, czy teza postawiona przez badacza jest zasadna.

Kacper Gis
Monarchiczna ciągłość Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Jedną z ważnych tez książki Jana Sowy jest teoria o fantomowym ciele króla. Nawiązując do tego zagadnienia chciałbym w swoim wystąpieniu wykazać będzie monarchiczną ciągłość w politycznym porządku Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W tym celu poruszone zostaną zagadnienia dotyczące elekcji i jej genezy, roli króla i koronacji w Rzeczypospolitej oraz koncepcji monarchii mieszanej. Powyższe zagadnienia mogą stanowić próbę odpowiedzi na pytanie dlaczego szlachta polska w ogóle nie zrezygnowała z urzędu króla w swoim porządku politycznym, a polska korona był atrakcyjną propozycją dla władców z zewnątrz, pomimo wszystkich ograniczeń, jakie musieli przyjąć. Skłonią również do postawienia pytania czy ciało polskiego króla naprawdę było fantomowe pod względem politycznym.

Tomasz Grala
Opuszczeni obywatele - szlachta litewska wobec Szwedów 1654-55
Szlachta litewska w momencie wybuchu konfliktu Rzeczypospolitej z Moskwą znalazła się na pierwszej linii nowo powstałego frontu. Już pierwsze starcia towarzyszące marszowi wrogich wojsk w głąb Wlk. Księstwa pokazały jego niezdolność do samodzielnej obrony. Rzezie i gwałty jakich dopuszczali się Rosjanie potęgowały atmosferę strachu i ogólnonarodowej histerii. Brak wsparcia ze strony Korony pchnął Litwinów na drogę poszukiwani nowego protektora, który mógłby uratować kraj przed wydaniem na pastwę Carowi, tą rolę miał w ich planach odegrać Karol X Gustaw.

Paulina Grobelna
Absolutyzm francuski – mit czy rzeczywistość?
W odpowiedzi na występujące w pracy nawiązania do współczesnych demokracji szlacheckiej nowożytnych monarchii absolutnych Europy Zachodniej, chciałabym zwrócić uwagę na toczącą się żywo w historiografii francuskiej i, w mniejszym stopniu, anglosaskiej od lat osiemdziesiątych XX wieku dyskusję, w świetle której władza absolutna królów Francji, uginając się pod presją uwarunkowań politycznych, społeczno-ekonomicznych etc., była w znacznej mierze ograniczona lub – jak twierdzą niektórzy badacze – jako taka nie istniała w ogóle. Warto powiedzieć kilka słów o narodzinach absolutyzmu – absolutystycznej teorii i praktyki rządzenia oraz miejscu samego monarchy w systemie, którego był twórcą i więźniem zarazem.

Adam Szabelski
„Fantomowe ciało” węgierskiego króla?
Jan Sowa w swojej książce „Fantomowe ciało króla” kilkukrotnie odwoływał się do historii Węgier, wskazując na podobieństwa w rozwoju tego państwa do wydarzeń w Polsce. Autor niniejszego referatu pragnie poszerzyć ten wątek. Zgadza się on, że zarówno brak dziedzictwa kultury rzymskiej, czy wymarcie rodzimej dynastii i zastąpienie jej władcami wybieranymi przez szlachtę, a także powstanie samorządu komitateckiego (odpowiednika sejmików) doprowadziło do tego, że Węgry były podobne do Rzeczypospolitej. Jednak na Węgrzech nie doszło do zniszczenia drugiego, „politycznego” ciała króla, jak zdaniem Jana Sowy miało to miejsce w Polsce. Jednakże oddzielono  je od fizycznego ciała władcy. Ciało polityczne zączęto utożsamiać ze Świętą Koroną. Węgrzy wierzyli, że święty Stefan, założyciel państwa, w mistyczny sposób przelał swoją władzę na tą relikwię. Władca zdaniem szlachty był tylko wykonawcą woli Świętej Korony. Ona była strażniczką praw i przywilejów szlacheckich, spajała wszystkie ziemie węgierskie (nawet te pod zaborem tureckim), a wreszcie stała się najwyższym sędzią (w jej imieniu sądy wydawały wyroki na Węgrzech, aż do 1947 roku). Wreszcie koronacja nią była niezbędna, do uznania króla za legalnego władcę. 

Tomasz Wiśniewski
Konsekwencje pewnych wyborów teoretycznych
Wystąpienie ma na celu zwrócenie uwagi na przypuszczalne konsekwencje dwóch wyborów teoretycznych autora Fantomowego ciała króla: zastosowania pojęcia habitusu oraz imaginarium Lacanowskiej psychoanalizy.
Chodzi o następujące problemy: 1) na ile zaproponowane przez Jana Sowę dla wymienienia kategorii tożsamości pojęcie habitusu (istniejące jedynie w relacji do innych habitusów, przez Pierre’a Bourdieu używane do opisu cech odróżniających style życia różnych klas społecznych) może być zastosowane do badania całości dyskursu narodowego, a więc w jaki sposób należy porównywać między sobą różne habitusy narodowe  (czy jest to w ogóle możliwe, a jeśli tak, to jakimi metodami?);
2) czy używanie terminologii psychoanalitycznej jest zasadne do konceptualizowania zagadnień nawet nie pojedynczych zjawisk kulturowych, lecz istniejących przez długie stulecia systemów ustrojowych i ich kultur politycznych (mianowicie systemu i mentalności panujących w szlacheckiej Rzeczypospolitej).
W wystąpieniu zostaną zarysowane ich możliwe konsekwencje, z nadzieją o ustosunkowanie się do nich autora książki.

 

Jan Sowa

materialistyczno-dialektyczny teoretyk kultury, doktor socjologii, doktor habilitowany kulturoznawstwa. Studiował filologię polską, filozofię i psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz na Uniwersytecie Paris 8 w Saint-Denis. Współtwórca Fundacji Korporacja Ha!art i redaktor serii „Linia Radykalna” w wydawnictwie o tej samej nazwie. Współzałożyciel Spółdzielni Goldex Poldex. Od roku 2009 aktywnie związany z Wolnym Uniwersytetem Warszawy. Wydał zbiór esejów Sezon w tatrze lalek (2003) oraz monografie: Ciesz się, późny wnuku! Kolonializm, globalizacja i demokracja radykalna (2007) i "Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą" (2011). Redaktor kilku książek z zakresu teorii i krytyki społecznej. Opublikował ok. 100 tekstów w kraju i za granicą. Pracownik naukowy Katedry Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Jan Sowa, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Kraków 2011 (wprowadzenie).

Wybrane recenzje książki (zestawił Tomasz Wiśniewski)

• Filip Białek, Realne, czyli polskość. Postkolonialne problemy Jana Sowy, „Pressje” 2012, teka 30/31.
• Tomasz Gabiś, Dwaj Panowie S. o pożytkach z kolonizacji Polski, 18 stycznia 2014.
• Łukasz Łachecki, Rzeczpospolita lacanowska, 24 września 2012,
  Krzysztof Nawratek, 624. Fantomowe ciało króla - mocna [prawicowa] książka, 9 kwietnia 2012.
• Nie wracajcie do sarmatyzmu! Debata o Polsce ejdetycznej (Dobrosław Kot, Adam Puchejda, Jan Sowa, Szczepan Twardoch), „Pressje” 2012, teka 28,
• Bartłomiej Sienkiewicz, Państwo na niby, 12 grudnia 2012, „Przegląd Polityczny” 2013, nr 115/116.
• Kamil Śmiechowski, Fantomowe wizje i realne problemy, 21 listopada 2013.
• Tomasz Wiśniewski, Czyja historia, jaka teoria?, „Stan Rzeczy” 2013, nr 1 (4).
• Tomasz Zarycki, Recenzja książki Jana Sowy, „Stan Rzeczy” 2012, nr 1 (3).

---

Materiały z seminarium zostały opublikowane w czasopiśmie: "Czas Przeszły. Poznańskie Studia Historyczne", t. III, nr 1-2, 2016: 129-190.

Jan Sowa