Opis kursu

 

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z toczącymi się we współczesnej archeologii debatami, które związane są z wyłanianiem się tzw. humanistyki nie- czy postantropocentrycznej. Ujawnia się ona m.in. w formie licznych zwrotów (animistycznego, ekologicznego, forensycznego czy sądowego, geologicznego, zwrotu ku rzeczom i zwierzętom, ku temu, co nie-ludzkie, ku sprawczości), które odzwierciedlają się także w literaturze archeologicznej. Na zajęciach w sposób krytyczny uczestniczy analizować będą wybrane teksty skupiając się na wyszukiwaniu nowej pojęć, podejść badawczych i teorii oferowanych przez najnowszą literaturę przedmiotu. W efekcie student umie zdefiniować i opisać zagadnienie przesunięcia paradygmatycznego oraz zwrotu badawczego w archeologii/humanistyce, scharakteryzować dokonujące się zwroty oraz wskazać rolę i wkład archeologów w dokonujące się zmiany oraz zidentyfikować wpływ na teorię i praktykę archeologiczną inspiracji płynących np. z etnografii wielogatunkowej, historii sądowej, kulturoznawstwa oraz wielodziedzinowych badań ludobójstw i masowych mordów, studiów nad rzeczami, badań środowiska i zwierząt.

Zajęcia będą trwały 2:15 min. Zaplanowanych jest 5 spotkań po trzy godziny lekcyjne. Każde spotkanie podzielone będzie na dwie części: w pierwszej (60 min.), przedstawiony zostanie zarys problemu oraz na podstawie zalecanej literatury, dyskutowane będą zagadnienia będące tematem zajęć, w drugiej (45 min.), zainteresowani studenci będą mieli możliwość przedstawienia swoich projektów badawczych lub pomysłów na prace licencjackie/magisterskie lub /i w sposób pogłębiony analizowania tekstów źródłowych.

Od uczestników oczekuje się dobrej znajomości języka angielskiego. Warunkiem zaliczenia jest obecność i aktywne uczestnictwo w zajęciach oraz zaliczenie pracy pisemnej (m.in. 5 stron znormalizowanego maszynopisu) na temat związany z zajęciami.

ECTS-3 / USOS 05-WM-TSIA-36Arch / 15 godz

Sylabus

 

Poniedziałek, 26 luty, godz. 11:30-13:45, sala 2.132

1. Zajęcia wprowadzające: zwroty badawcze we współczesnej humanistyce

 

Doris Bachmann-Medick, Cultural Turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze, przeł. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012: 3-63.

Arkadiusz Marciniak, "O przeszłości dylematy przedstawiania w archeologii." Rocznik Antropologii Historii, rok III, nr 1(4), 2013: 17–54.

"What Kind of Archaeology Do We Want? Discussion." Archaeological Dialogues, vol. 23, no. 2, 2016: 131–174.

Lektury dodatkowe:

• Ewa Domańska, "Wiedza o przeszłości – perspektywy na przyszłość." Kwartalnik Historyczny, vol. cxx, z. 2, 2013: 221-274.
• Jacek Kowalewski, Wojciech Piasek, "Wprowadzenie", w: "Zwroty" badawcze w humanistyce. Konteksty poznawcze, kulturowe i społeczno-instytucjonalne, red. Jacek Kowalewski i Wojciech Piasek. Olsztyn: Colloquia Humaniorum, 2010: 7-12.
• Keith W. Kintigha, Jeffrey H. Altschulb, Mary C. Beaudryc et al., "Grand Challenges for Archaeology." PNAS, vol. 111, no. 3, January 21, 2014: 879–880.
• Koji Mizoguchi, "A Future of Archaeology." Antiquity, vol. 89, 2015: 12–22.
• Keith W. Kintigh, Jeffrey H. Altschul, Mary C. Beaudry et al., Forum: "Grand Challenges for Archaeology. American Antiquity, vol. 79, no. 1, 2014: 5-24.

 

Poniedziałek, 5 marca, godz. 11:30-13:45, sala 2.132

2. Powrót do materialności, ontologia przedmiotów i sprawczość rzeczy

 

Bjørnar Olsen, "Kultura materialna po tekście: pamięć o rzeczach", przeł. Paweł Stachura, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia , pod red. Ewy Domańskiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010: 561-582.

Jane Bennett, "The Force of Things. Steps Toward an Ecology of Matter." Political Theory, vol. 32, no. 3, January 2004: 347-372.

Ian Hodder, "Human-Thing Entanglement: Towards an Integrated Archaeological Perspective." Journal of the Royal Anthropological Institute, vol. 17, 2010: 154-177.

Ian Hodder, Gavin Lucas, "The symmetries and asymmetries of human–thing relations. A dialogue." Archaeological Dialogues, vol. 24, nr 2, December 2017: 119-137.

Dawid Kobiałka, "Z życia dwóch naszyjników – problemy biograficznego podejścia do rzeczy." Kultura Współczesna, nr 3 (57), 2008: 201-215 [numer tematyczny: Antropologia rzeczy].

Lektury dodatkowe:

• Material Agency. Towards a Non-Anthropocentric Approach, ed. by Carl Knappett, Lambros Malafouris. Berlin: Springer, 2008.
• Bjørnar Olsen, W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, przeł. Bożena Shallcross. Warszawa: Instytut Badań Literackich, 2013.
• John Robb, "Beyond Agency." World Archaeology, vol. 42, no. 4, 2010: 493-520.
• Tim Ingold, "Rethinking the Animate, Re-Animating Thought." Ethnos: Journal of Anthropology, vol. 71, no. 1, March 2006: 9-20.
• Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, red. Wojciech Piasek, Jacek Kowalewski. Olsztyn: Wydawnictwo Instytutu Filozofii UWM, 2008 [spis treści i "Wprowadzenie].
• Special section: "Animating Archaeology: of Subjects, Objects and Alternative Ontologies." Cambridge Archaeological Journal, vol. 19, no. 3, 2009 (Benjamin Alberti & Tamara L. Bray, "Introduction": 337-343; Benjamin Alberti & Yvonne Marshall, "Animating Archaeology: Local Theories and Conceptually Open-ended Methodologies": 334-356; Alejandro F. Haber, "Animism, Relatedness, Life: Post-Western Perspectives": 418-430).
• Tim Edensor, "Entangled Agencies, Material Networks and Repair in a Building Assemblage: The Mutable Stone of St Ann 's Church, Manchester." Transactions of the Institute of British Geographers, vol. 36, no. 2, 2011: 238-252.

 

Środa, 7 marca, godz. 11:30-13:45, sala 2.100

3. Archeologia wielogatunkowa

Oliver J. T. Harris, Craig N. Cipolla, "Multi-Species Archaeology: People, Plants and Animals," w: Oliver J. T. Harris, Craig N. Cipolla, Archaeological Theory in the New Millennium. Introducing Current Perspectives. London and New York: Routledge, 2017: 152-170.

Kornelia Kajda, Mikołaj Kostyrko, Dawid Kobiałka, Dimitrij Mlekuž, Nic co zwierzęce nie jest nam obce. Nieantropocentryczne ujęcie archeologii i badanie krajobrazów. Portal biografiaarcheologii.pl

Eric Baratay, Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, przeł. Paulina Tarasewicz. Gdańsk: wyd. W podwórku, 2014 (cz. I. "Projekt historii peryferyjnej": 13-54).

Donna Haraway, Manifest gatunków stowarzyszonych, przeł. Joanna Bednarek, w: Teorie wywrotowe, pod red. Grażyny Gajewskiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012: 241-260.

Yannis Hamilakis and Nick J. Overton, "A Multi-Species Archaeology." Archaeological Dialogues, vol. 20, no. 2, December 2013: 159-173.

Lektury dodatkowe:

• Multispecies Archaeology, ed. by Suzanne E. Pilaar Birch. New York: Routledge, 2018.
• Erica Hill, "Archaeology and Animal Persons. Toward a Prehistory of Human-Animal Relations." Environment and Society: Advances in Research, vol. 4, 2013: 117–136.

 

Poniedziałek, 12 marca, godz. 11:30-13:45, sala 2.132

4. Zwrot geologiczny i debaty na temat antropocenu

Jill Bennett, "Życie w antropocenie," przeł. Joanna Bednarek, w: Ekologie miejskie, red. Aleksandra Jach, Piotr Juskowiak, Agnieszka Kowalczyk. Łódź: Muzeum Sztuki, 2014: 190-199.

Paul Crutzen, "Geology of Mankind." Nature, vol. 415, 3 January 2002: 23.

Ewa Domańska, Historia w epoce antropocenu, w: Spotkanie ze światem II. Dialog polsko-francusko, red. Patrick Boucheron, Paul Gradvohl. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2015: 177-189.

Debating the Anthropocene. Antiquity, vol. 90, no. 350, 2016: 504–518.

Britt Solli, "Some Reflections on Heritage and Archaeology in the Anthropocene" and "Comments." Norwegian Archaeological Review, vol. 44, no. 1, 2011: 40-88.

Lektury dodatkowe:

• Archaeology of the Anthropocene. Forum. Journal of Contemporary Archaeology, vol. 1, no. 1, 2014: 73–132.
• Dipesh Chakrabarty, "Anthropocene Time." History and Theory, vol. 57, no. 1, March 2018 (forthcoming).
• Gisli Palsson, Bronislaw Szerszynski et al., "Reconceptualizing the 'Anthropos' in the Anthropocene: Integrating the social sciences and humanities in global environmental change research". Environmental Science and Policy, vol. 28, 2013: 3-13.
• Michael Balter, "Archaeologists Say the 'Anthropocene' Is Here—But It Began Long Ago." Science, vol. 340, 19 April 2013: 261-262.
• Þóra Pétursdóttir, "Climate change? Archaeology and Anthropocene."Archaeological Dialogues, vol. 24, nr 2, December 2017: 175-205.
• Pomniki w epoce antropocenu, red. Małgorzata Praczyk. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2017.

 

Środa, 14 marca, godz. 11:30-13:45, sala 2.100

5. Zwrot forensyczny i archeologia sądowa

Archeologia sądowa w teorii i praktyce, red. Maciej Trzciński. Warszawa: LEX, 2013.

Ewa Domańska, "Historia, prawo i zwrot sądowy", w: tejże: Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017: 129-139.

Caroline Sturdy Colls, "O tym, co minęło, lecz nie zostało zapomniane. Badania archeologiczne na terenie byłego obozu zagłady w Treblince." Zagłada Żydów. Studia i Materiały, vol. 8, 2012: 83-118.

John R. Hunter, Caroline Sturdy Colls, "Archeology," w: Encyclopedia of Forensic Sciences, ed. Jay A. Siegel and Pekka J. Saukko, 2nd Edition. Elsevier, 2013: 18-23.

Debra Komar, "Patterns of Mortuary Practice Associated with Genocide. Implications for Archaeological Research." Current Anthropology, vol. 49, no. 1, 2008: 123–133.

Lektury dodatkowe:

• Andrzej Kola, Archeologia zbrodni. Oficerowie polscy na cmentarzu ofiar NKWD w Charkowie. Toruń: UMK, 2005: 59-76 i 116-147.
• Caroline Sturdy Colls, Holocaust Archaeologies. Approaches and Future Directions. New York:  Springer, 2015.
• Victor Buchli and Gavin Lucas, "Bodies of Evidence", w: Archaeologies of the Contemporary Past, ed. Victor Buchli and Gavin Lucas. London: Routledge, 2001: 121-125.
• Zoë Crossland, "Evidential Regimes of Forensic Archaeology." Annual Review of Anthropology, vol. 42, 2013:121-37.
• Caroline Steele, "Archaeology and the Forensic Investigation of Recent Mass Graves: Ethical Issues for a New Practice of Archaeology." Archaeologies: Journal of the World Archaeological Congress, vol. 4, no. 3, December 2008: 414-428.
• Helene Wilhelmson and Nicolo Dell'Unto, "Virtual Taphonomy: A New Method Integrating Excavation and Postprocessing in an Archaeological Context." American Journal of Physical Anthropology, vol. 157, no. 2, June 2015: 305–321.

 

Podręczniki

 

Oliver J. T. Harris, Craig N. Cipolla, Archaeological Theory in the New Millennium. Introducing Current Perspectives. London and New York: Routledge, 2017.

Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot, Anna Zalewska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012.

Współczesne oblicza przeszłości, red. Arkadiusz Marciniak, Danuta Minta-Tworzowska, Michał Pawleta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011.

Kontakt:

prof. dr hab. Ewa Domańska
Instytut Historii
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
ul. Umultowska 89d
61-614 Poznan, Poland
email: ewa.domanska@amu.edu.pl